Mersin Deniz Ticaret Odası’nda yaklaşık 20 yıl Meclis Başkanlığımızı yapan kendisini rahmet ve minnetle andığım, İrfan SOLMAZER, 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı Resepsiyonlarının hiçbirinde konuşmayı göz ardı etmez ve özellikle kabotajın öneminden bahsederdi. Bir devletin egemenliğinin sadece karada değil, o ülkenin hava ve deniz sahasına da olması gerektiği, egemenliğini tüm vatan sathında (Mavi vatan da dahil) hissettirebiliyorsa o ülkenin bağımsızlığından bahsedilebilir diyerek TAM BAĞIMSIZLIK’ın önemine değinirdi hep. Türkiye Cumhuriyeti’ni yoktan var eden ve yaptığı inkilaplarla çağdaş ve akılcı bir ülke oluşumuna katkısını DENİZCİLİK’te de ilk sıralarda gerçekleştiren Ulu önderimiz Mustafa Kemal ATATÜRK’de Osmanlı’nın son döneminde yabancıların tekelinde olan denizcilikle ilgili çeşitli hizmetlerin ve deniz taşımacılığının vatandaşlarımız ve şirketlerimizce yapılmasını sağladı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde çeşitli kaputilasyonlar (kaputilasyon; baş eğmek, teslim anlaşması yapmak anlamında CAPUT sözcüğünden alınmıştır) ile yabancı devletlere verilmiş olan kabotaj hakları 01 Temmuz 1926 tarihinde yürürlüğe giren yasa ile kaldırılarak Türk bayraklı gemilere verilmesidir.
Türkiye'de 19 Nisan 1926 tarihinde kabul edilen 815 sayılı Kabotaj Kanunu, 1 Temmuz 1926'da yürürlüğe girdi. Kanun, “Türkiye Limanları ve sahilleri arasında yük ve yolcu taşınması ile kılavuzluk ve römorkaj hizmetleri, Türk vatandaşları ve Türk bayrağı taşıyan gemilerce yapılır” hükmünü getirerek daha önceden yabancılara açık olan bu faaliyetleri bundan böyle sadece Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yapabileceğini belirtmiştir.
*Kabotaj, bir devletin kendi limanlarına deniz ticareti konusunda tanıdığı ayrıcalıktır. Bir tekel hakkıdır. Bu ayrıcalıktan yalnızca yurttaşlarının yararlanması, ulusal ekonomiye önemli bir katkı sağlayacağından, devletler yabancı bandıralı gemilere kabotaj yasağı koyma yoluna gitmişlerdir. Bazı uluslararası sözleşmelerde kabotaj yasağı koyma yetkisine ilişkin hükümler yer alır.
Her yıl çeşitli sportif organizasyonlar ile ülke genelinde kutladığımız 01 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramı’nı, taşıdığı anlam ve önemi daha da görünür kılmak üzere bu yıl da ilimiz Mersin ve benzer sahil kentlerimizde değil bütün Türkiye’de kutlanması gerekmektedir. Deniz taşımacılığı tüm taşıma şekilleri(karayolu, demiryolu,havayolu, boruyolu) arasında en ucuz, en güvenli, en hacimli taşımaya imkan vermesi gibi olumlu özellikleri nedeniyle dünyada ülkelerarası taşınan yüklerin tonaj olarak yaklaşık %87 si deniz yolu ile yapılmaktadır. Acaba bu kadar üstünlükleri olan deniz taşımacılığını kabotaj hattında da kullanabiliyormuyuz? Maalesef ülkemiz için koca bir hayır. Avrupa ülkelerinde EMSA’nın(Avrupa Deniz Güvenliği Ajansı) denizyolu kullanım oranı olarak %43 gibi bir oran hedeflediğini hatırlıyorum. Ülkemizde durum nasıl diye bakar isek yurt işi taşınan yüklerin yaklaşık %89’u karayolu ile(2019 yılında 270 milyon ton civarında) ve buna karşın kabotaj taşımacılığımız yaklaşık 29 milyon ton ile yaklaşık %7 civarında. Dolayısı ile yurt içi demiryolu, havayolu ve boruyolu taşıma oranımız ise oldukça düşük ve hepsi yüzde dörtler civarında. Denizcilik çok önemli bir endüstri dalı. Dünya için çok stratejik sektör kapsamında dünya pastasından daha fazla pay alabilmemiz sektör ve filoyu geliştirmemize bağlı. Ancak yıllardır konuşulan ve bir türlü gerçekleşemeyen Denizcilik bakanlığımızın olmayışı ve son yıllarda olduğu gibi denizcilik teşkilatımızda yaşanan değişiklikler sektörü olumsuz etkileyecektir. Zira denizcilik değişik disiplinlerden, farklı taraflarca yürütülebilecek kadar hafife alınmamalıdır. Kabotaj taşımacılığımızda denizyolunu neden yeterli kullanamıyoruz. İnşallah sonraki yazılarımızda bu konudaki tespit ve önerilere yer vererek siz değerli okuyucularımızla paylaşabilirim. İlkokullarımızdan itibaren suyun önemi, içsular, denizler ve okyanusların lojistiğe katkıları ve en önemlisi deniz çevresi ile ilgili eğitimlere okullarımızda yer verilmesinin gerektiğini anımsatarak ülkemizin her köşesinde kutlanır ümidi ile, 1 Temmuz Denizcilik ve Kabotaj Bayramlarını kutluyorum. Haydi Türkiye, denizcilikte TAM YOL İLERİ.
