Çevre kirliliğinde olumsuz etkilenen en önemli doğal kaynaklarımızdan biriside denizlerimizdir. Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde, tüm dünyada olduğu gibi, deniz kirliliği ve kıyılar ile ilgili sorunlar ayrı bir önem taşımaktadır. Kentsel, endüstriyel ve tarımsal atıklar, kıyısal yapılaşmanın büyümesi ve aşırı avlanma, turizm ve atıkların boşaltılmasının yansıra oluşan deniz kazaları ile de her geçen gün denizlerimiz daha hızlı kirlenmeye başlamıştır. Deniz kirliği sonucu deniz ekosistemi ciddi anlama zarar görmekte ve birçok canlı türü de yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca, deniz kirliliği insan sağlığını bozan, balıkçılık da dâhil olmak üzere, denizlerdeki faaliyetleri engelleyen, denizin kullanım kalitesini etkileyen ve değerini azaltan sonuçları da beraberinde getirmektedir.

Deniz canlıları da ekosistemdeki kirlenme ve bozulmayla birlikte tükenmektedir. Oysa denizlerden elde edilen canlılar insanlara her yıl 90 milyon ton gıda sağlıyor. Üstelik dünya üzerinde yaklaşık bir milyar insan balıkçılığa bağımlı bir hayat sürdürüyor. Denizlerde yaşanan kirlilikten dolayı, balıkçılıktan geçinen bir milyar insanın da bildiği yaşam biçimleri yavaş yavaş yok oluyor.

Denizlerdeki tek kirlilik kaynağı plastik değil. Ancak en önemli kirlilik kaynağını plastikler oluşturuyor. Plastik atıkların %80’i kara kaynaklı, geriye kalanı ise yolcu ve balıkçı gemilerinden geliyor. Plastik bir poşetin doğada çözünmesi 20 yıl sürüyor. Plastik şişelerinse 450 yıl. Misina 600 yıl, çocuk bezi 450 yıl, lastik ayakkabı tabanı 50-80 yıl, naylon kumaş 30-40 yıl çözünmeden denizde kalabiliyor. Kaldı ki bu süreç denizin derinliklerindeki güneş ışığı, oksijen eksikliğinden ve su hareketliliğinin çok az olmasından dolayı daha da uzayabiliyor.

2010 yılında okyanuslara atılan plastik atık miktarının 8,8 milyon tona ulaştığı ifade ediliyor.  Yapılan araştırmalar ise şu an okyanuslarda 5,2 trilyon plastik parçacığı olduğunu gösteriyor. Yapılan araştırmalar her yıl bir milyon su kuşu ve 100.000 deniz canlısının plastik sindirimi nedeniyle öldüğünü ortaya koyuyor.

Denizlerdeki plastik kirliliği ne boyutta?

Ellen-MacArthur Vakfı tarafından yaptırılan bir araştırmaya göre her yıl en az 8 milyon ton plastik okyanuslara karışıyor. Önümüzdeki 20 sene içerisinde plastik üretiminin iki katına çıkacağı tahmin ediliyor. Eğer önlem alınmazsa 2025 yılına kadar denizlerde bir ton plastik çöpe karşılık 3 ton balık olacağı, 2050’den itibaren ise çöp miktarının balık miktarını geçeceği ön görülüyor. Bilim insanları plastik tüketimimizin aynı şekilde devam etmesi durumunda 2050 yılında denizlerde balıklardan çok plastik olacağını öne sürüyor. Her bir dakikada bir çöp kamyonu kadar plastik dünyanın su kaynaklarına karışıyor. Avrupa’da ise her yıl 100 milyar plastik poşet kullanılmakta ve bunun 8 milyarı su kaynaklarına karışmakta.[1]

Denizler için en büyük tehdit olan plastik kirliliğinin önemli nedenlerinden biri de pet şişeler. Şebeke suyunu içebilsek ambalajların önemli bir kısmı hiç kullanılmayacak. Ancak şebeke suyunda gereken iyileştirmeler kamu kaynaklarından sağlanmadığı için hem Tatlısu varlıklarımızı kirleten ve yok eden hem de plastik kirliliğine neden olan bu sektör varlığını sürdürüyor. Türkiye’de sadece ambalajlı su sektörü içinde damacana için 7500 ton/yıl, pet için 60.000 ton/yıl ambalaj kullanılıyor.

Akdeniz’de plastik kirliliği endişe verici boyutlarda

Bilim insanları Akdeniz’de de büyük miktarlarda plastik atık biriktiğini söylüyor. Akdeniz’deki plastik öğelerin %80’den fazlasının mikro plastik olduğu biliniyor.  Akdeniz’in biyolojik zenginliği ve ekonomik önemi nedeniyle plastik kirliliği özellikle tehlike arz etmeye devam ediyor. Akdeniz’de balık, kuşlar, kaplumbağalar ve balinaların midelerinde plastik bulunduğun biliniyor.

Bu sorunların çözümü için bireyler olarak hepimize, tüm topluma ve ülke yöneticilerine çok önemli görev ve sorumluluklar düşmektedir. Daha çok geç olmadan gerekli tedbir ve önlemler alınmalıdır. Hammadde verimliliğini ve pet şişe kirliliğini azaltacak en kalıcı çözüm içme ve kullanma amaçlı suyun musluklardan temin edilmesidir.  Daha az plastik üretimi ve tüketimi, plastik yerine çözülebilir ligi yüksek malzemeler kullanmak, yeniden ve yeniden kullanmak, geri dönüşümü teşvik edici ve kolaylaştırıcı çalışmalar yapmak, tek kullanımlık ürünler yerine tekrar kullanılabilir ürünler üretmek gibi daha birçok çözüm yöntemleri var ve bunların hepsini birden uygulamak gerekiyor. Piyasanın kaygıları değil de insan ve çevreyle ilgili kaygılar ön planda tutulduğu sürece yol almamız ve daha sağlıklı bir çevrede yaşamamız mümkün olacaktır.