Hediye Eroğlu

Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, Moskova’da Rusya Enerji Haftası Uluslararası Forumu’ndaki “Küresel Enerji Piyasaları: İlişkileri Dönüştürmek ve Çıkarları Dengelemek” başlıklı panel oturumunda konuştu.

Nükleer enerjiye aktif olarak yatırım yaptıklarını söyleyen Bayraktar, Rosatom ile birlikte Türkiye’de dört nükleer reaktör inşa ettiklerini belirtti.

Rus Haber Ajansı TASS’a göre Bayraktar, “Gelecek yıl Mersin’deki Akkuyu Nükleer Santrali’ndeki ilk reaktörü devreye almaya çok yakınız” dedi.

Benzer planları daha önce Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan da açıklamıştı.

Bayraktar, Türkiye’nin toplamda en az 12 adet klasik reaktör ve küçük modüler reaktöre ihtiyacı olduğunu söyledi.

Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS), Rus devlet şirketi Rosatom tarafından inşa edilen Türkiye’nin ilk nükleer santralidir. Akkuyu projesi, Rus tasarımı VVER III+ reaktörlere sahip dört güç ünitesinden oluşmaktadır ve her ünite 1.200 MW kapasiteye sahip olacak.

“SEÇİME YÖNELİK BİR HAMLE, BİRÇOK TEST YAPILMASI LAZIM, YETİŞMEYEBİLİR”

Mersin Çevre ve Doğa Derneği (MERÇED) Başkanı Sabahat Aslan, erken seçimin yaklaştığına yönelik konuşmaların öne çıktığı bir süreçte yapılan açıklamayı, iktidarın propagandası olarak nitelendirdi.

“Erken seçim konuşulduğuna göre buna denk getirilip çalıştırılmak isteniyor, seçime yönelik bir hamle” diyen Aslan, “Çünkü aslında inşaat, montaj yetişmeyecek düzede. Bir çok test yapılması lazım ki çoğu yapılmadı. Ben yetişeceğini sanmıyorum. Siyasi amaçla yapılan bir proje zaten ve bu yönde de kullanılmak isteniyor. Seçim malzemesi yapılabilecek bir iş değil.

Yaşam hakkı ihlal edilecek. Yaşam hakkı seçim malzemesi olamaz, olmamalı. Ama maalesef ilgiller yapıyor bunu.

“İKLİM KRİZİ NEDENİYLE FELAKET YAŞANABİLİR”

İklim krizi ortada dünyada felaket denecek düzeyde bir küresel ısınma yaşanıyor. Deniz suyu sıcaklıkları yüksek ölçülüyor. Fransa iklim krizinden dolayı bir çok santrali kapattı. Kİ özellikle doğu Akdeniz Bölgesi çok ciddi bir iklim krizi ile karşı karşıya, bu durumda hava ve su ısınmışken ve daha da ısınacakken bu santrali nasıl çalıştıracaklar? Bu şartlarda santralin çalıştırılması çok ciddi felaketlere neden olabilir. Şimdiden akıllarını başlarına almalılar. Bu projeden vazgeçmeleri kamusal yarar sağlayacaktır. Kamusal zarar engellenir. İnsan, çevre sağlığı kamusal faydadır. Buna zarar verilmemelidir” diye konuştu.

TÜRKİYE’NİN 70 YILLIK NÜKLEER HAYALİ

Türkiye’nin nükleer enerji yolculuğu, 1950’li yıllara kadar uzanıyor. Bu süreçte birçok girişim ve plan yapılmış olsa da, çeşitli nedenlerle somut adımlar atılamamıştı. Özellikle 1960’lı ve 1970’li yıllarda nükleer enerji santrali kurma çalışmaları hız kazanmış, ancak ekonomik ve siyasi engeller nedeniyle projeler ertelenmişti. 1970’lerde Türkiye Elektrik Kurumu tarafından kurulan nükleer santral projesi, finansman ve teknoloji transferi sorunlarıyla karşılaştı.

1980’li yıllarda da benzer çabalar gündeme geldi. Mersin’de planlanan Akkuyu Nükleer Santrali için ilk adımlar 1986’da atılmış, ancak Çernobil faciası sonrası dünya genelinde artan çekinceler, Türkiye’deki nükleer enerji planlarını bir kez daha rafa kaldırdı. 1990’lı yıllarda yapılan ihaleler sonuçsuz kalırken, nükleer enerjiye dair girişimler uzun bir süre duraksadı.

Türkiye’nin nükleer enerji alanında somut adımları ise 2010 yılında, Rusya Federasyonu ile yapılan hükümetler arası anlaşmayla atıldı. Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin inşası, bu süreçte Türkiye’nin 70 yıllık nükleer enerji hedeflerinin en büyük sembolü haline geldi. Bu projeyle birlikte Türkiye, dünya genelinde nükleer enerji üreticisi ülkeler arasına katılmayı hedefliyor.

AKKUYU NÜKLEER GÜÇ SANTRALİ İNŞAATI SÜRECİ

Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali olan Akkuyu NGS, hem mühendislik ölçeği hem de finansal büyüklüğüyle dikkat çeken devasa bir proje olarak öne çıkıyor. Toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık maliyeti bulunan proje, Rusya Devlet Nükleer Enerji Kurumu Rosatom tarafından finanse ediliyor.

Türkiye ve Rusya arasında 2010’da imzalanan anlaşma uyarınca Mersin’in Gülnar ilçesine bağlı Büyükeceli bölgesinde yapımı devam eden santralin ilk ünitesinin temeli 3 Nisan 2018’de atıldı. Hali hazırda 4 nükleer reaktör aynı anda inşa edilirken

2023’te ilk reaktörün devreye alınacağı vaatleri 2026’yılına sarkarken Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali projesinin, ülkenin enerji ihtiyacının yüzde 10’unu karşılaması öngörülüyor; ancak planla ilgili maliyet, risk ve güvenlik gibi konularda eleştiriler var.

Akkuyu NGS, her biri 1200 megavat kapasiteli toplam 4 reaktörden oluşacak. İlk ünitenin devreye girmesinin ardından diğer ünitelerin de her yıl birer yıl arayla hizmete alınması planlanıyor. Santral tam kapasiteyle çalıştığında Türkiye’nin toplam elektrik talebinin yüzde 10’unu karşılayacak. İşletme ömrü 60 yıl olarak belirlenen santral için bu sürenin 20 yıl daha uzatılması mümkün.

AKKUYU NGS’NİN FİNANSAL KRİZİ AŞILDI: PUTİN’İN DEVREYE GİRMESİYLE ‘ÖZEL KORİDOR’ AÇILDI

Toplamda yaklaşık 20 milyar dolarlık maliyeti bulunan proje, Rusya Devlet Nükleer Enerji Kurumu Rosatom tarafından finanse ediliyor. Daha önce Rosatom’un Akkuyu Nükleer Güç Santrali’nin yapımı için ayırdığı yaklaşık 2 milyar dolarlık fon, ABD merkezli JP Morgan tarafından dondurulmuştu. Bu blokajın temel nedeni, Türkiye’ye doğrudan yönelik olmasa da, Rusya merkezli finans kuruluşlarının uluslararası SWIFT sistemi üzerinden gerçekleştirdiği işlemlerde karşılaşılan güvenlik ve yaptırım denetimleriyle ilgiliydi. Bu durum, projede önemli gecikmelere neden olmuştu.

ANKARA’NIN ARABULUCULUĞU VE YENİ DÖNEM

Rus tarafı, kısa süre önce yaptığı açıklamada finansal akıştaki sıkıntıların aşıldığını ve projenin yeniden tam kapasiteyle ilerlediğini duyurdu. Rosatom’un Birinci Genel Müdür Yardımcısı Kirill Komarov, ABD tarafından bloke edilen tutarın serbest bırakıldığını ve fonların alternatif kanallar aracılığıyla Türkiye’ye aktarıldığını belirtti. Kulislerde, bu sorunun çözümünde Ankara’nın da aktif bir arabuluculuk rolü üstlendiği konuşuluyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın hem Rosatom hem de ABD Hazine yetkilileriyle yürüttüğü temaslarda, Akkuyu’nun Türkiye’nin ulusal enerji arz güvenliği projesi olduğu vurgusunun yapıldığı ve bu gerekçenin ABD tarafında projeye spesifik bir muafiyet sağlanmasına zemin hazırladığı öğrenildi.

PUTİN’İN MÜDAHALESİ VE ÇALIŞAN SAYISINDA ARTIŞ

Kremlin kaynaklarına göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, hem Rus Maliye Bakanlığı hem de Rosatom yönetimiyle doğrudan temas kurarak ‘Akkuyu’nun stratejik öncelikli proje’ statüsünü yeniden tanımladı. Bu hamle, projeye aktarılacak fonların Rusya’nın alternatif ödeme sistemleri üzerinden yeniden düzenlenmesine olanak tanıdı. Putin’in müdahalesinin ardından Rusya, Türkiye’ye yönelik ödemelerde ‘özel koridor’ statüsünü tanımlayarak, Akkuyu NGS için ayrılan kaynakların ABD kontrolündeki uluslararası bankacılık sistemine girmeden Türkiye’ye aktarılmasını sağladı. Finansal blokajın kaldırılmasında Trump ile Putin arasındaki diyaloğun da etkili olduğu kaydedildi. Finansal akışın yeniden sağlanmasıyla birlikte Akkuyu sahasındaki çalışma temposu da belirgin şekilde arttı. İşlerin aksadığı dönemde 12 bine kadar düşen çalışan sayısı, şu anda 30 bini aşkın mühendis, teknisyen ve işçiye ulaşarak dört reaktör sahasında eş zamanlı çalışmalara devam ediyor. İlk ünitenin 2026’da, kalan üç ünitenin ise 2028’e kadar kademeli olarak devreye alınması planlanıyor.