HEDİYE EROĞLU

Mersin Su ve Kanalizasyon İdaresi (MESKİ) Genel Müdürlüğü’nün, Mayıs ayı olağan genel kurul toplantısında Sayıştay’ın 2023 yılına ilişkin kuruma yönelik bulgu, tespit raporu gündem oldu. Raporun genel kurulda okunmayarak gündem edilmemesi Sayıştay’ın da eleştirisinin hedefi olurken, güncel verilerin düzenli olarak paylaşılmaması da öne çıkan bulgular arasında yer aldı.

MESKİ BÜTÇESİ İLE 4 MİLYAR 720 MİLYON 550 BİN 852,00 TL OLDU

Raporda toplam bin 118 personeli bulunan MESKİ Genel Müdürlüğü’nün 2023 mali yılı bütçesi kapsamında 4 milyar 531 milyon 418 bin 534,70 TL bütçe gideri yapıldığı, 189 milyon 132 bin 317,30 TL ödenek iptal edildiği örüldü.

MESKİ GELİRLERİ YÜZDE 100.98 ORANINDA ARTTI

MESKİ’de 2023 yılında gelirler bir önceki yıla göre 1 milyar 589 milyon 884 bin 458,41 TL'lik (yüzde 100,98) artış gösterdi. Bu çerçevede; Teşebbüs ve Mülkiyet Gelirlerinde tahakkuk tahsilat oranının yüksek olması (yüzde 89,93) ve Diğer Gelirlerde 540 milyon 062 bin 613,14 TL (yüzde 124,04) tutarındaki artış, toplam gerçekleşmede belirleyici oldu.

BÜTÇE GİDERLERİ YÜZDE 92,06 ARTTI

MESKİ'nin bütçe giderleri toplamı 2023 yılında 2022 yılına göre 2 milyar 172 milyon 049 bin 693,1 TL (yüzde 92,06) arttı. Gider kalemleri incelendiğinde; 2023 yılında Personel Giderlerinin 126 milyon 875 bin 922,10 TL (%108,10) ve Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Prim Giderlerinin 8 milyon 241 bin 506,17 TL (%39,77) arttığı görüldü.

Mal ve hizmet alım giderlerinde 1 milyar 358 milyon 195 bin 476,59 TL'lik (%106,11) bir artış olduğu görüldü. Enerji ve personel maliyet artışları bütçe kalemlerinin bir önceki yıla göre ciddi bir şekilde artmasına sebebiyet verdi.

Sermaye giderleri 654 milyon 089 bin 448,64 TL (%77,22) arttı. Hammadde, enerji ve personel maliyetlerindeki artışlar stratejik plandaki yatırım harcamalarının bedellerine yansıdı. Faiz artışı, döviz bazlı kredi faizlerinden kaynaklanmış olup, kurlarda yaşanan artışlar neticesinde gerçekleşti.

YAĞMUR SUYU HARCAMALARININ İLÇE BELEDİYELERDEN TAHSİL EDİLMESİ GEREKİYORDU

Sayıştay raporuna göre; yağmur suyu uzaklaştırılmasına ilişkin ödenen katma değer vergisinin indirim konusu yapıldığı tespit edildi. Sayıştay konuyla ilgili; “Maliyetleri ilgili belediyelerce karşılanan ve ticari faaliyet kapsamına girmeyen yağmur sularının uzaklaştırılmasına ilişkin ödenen KDV tutarının indirilecek katma değer vergisi hesabına kaydedilerek indirim konusu yapıldığı görülmüştür.

2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un ‘Yağmur sularının uzaklaştırılması’ başlıklı 25’inci maddesinde, yağmur sularının uzaklaştırılmasına dair tesislerin yapılması veya bu tip tesislerin işletilmesine ilişkin harcamaların ilgili belediyelerce karşılanmak şartıyla su ve kanal idareleri tarafından yerine getirileceği belirtilmiştir. Buna göre; ifası bağlı idarelerin görevi niteliğinde olan yağmur sularının uzaklaştırılması için yapılan harcamaların ilgili belediyelerden tahsil edilmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak; İdare tarafından ilgili belediyelerden tahsil edilmek üzere 2023 yılı içerisinde yapılan, yağmur sularının uzaklaştırılmasına ilişkin yapım işleri hakedişlerinde 8.800.025,80 TL tutarında KDV’nin 191-İndirilecek KDV hesabına kaydedilmek suretiyle indirim konusu yapıldığı, bu nedenle de idarenin 31.12.2023 tarihli bilançosunda devreden katma değer vergisi hesabının 8 milyon 800 bin 25,80 TL fazla gösterildiği tespit edilmiştir” denildi.

MESKİ, TOPLADIĞI ÇEVRE TEMİZLİK PARALARINI AKTARMAMIŞ

Sayıştay ayrıca, idarece tahsil edilen çevre temizlik vergisine ilişkin payların Büyükşehir Belediyesine ve ilçe belediyelerine aktarılmadığı da tespit etti. Raporda, “MESKİ’nin konutlardan tahsil ettiği çevre temizlik vergisinden mevzuatı gereği büyükşehir belediyesi ve ilçe belediyelerine aktarılması gereken paylarının gönderilmediği tespit edilmiştir.

Yapılan incelemede MESKİ'nin 31.12.2023 tarihi itibarıyla, belediyelere toplam 54 milyon 600 bin 979,04 TL tutarındaki çevre temizlik vergisi borcunun olduğu tespit edilmiştir” denildi.

“905 BİN 963 ABONEYE AİT İLETİŞİM VE ABONELİKLERE AİT BİLGİLER GÜNCEL DEĞİL”

Sayıştay ayrıca abone hizmetlerinin yapılması işinde hatalı uygulamalar da tespit etti. Sayıştay’ın bir diğer tespiti ise; doğrudan hizmet alımı yoluyla temin edilen işte iş artışı yapılarak sağlanması gereken hizmetin ayrı bir ihale ile yaptırılması oldu.

Konuyla ilgili, “İdarenin personel çalıştırılmasına dayalı olması sebebiyle, doğrudan hizmet alımı yoluyla kendi şirketinden temin ettiği abone sayaçlarının okunması işinde iş artışı yapılarak gördürülebilecek hizmet alımı işinin, personel sayısının yetersiz kaldığı gerekçesiyle hizmet alımı ihalesi yapılarak temin edildiği görülmüştür.

Abone İşleri Daire Başkanlığı tarafından, sayaç okuma, tesisat kontrol, borçtan ve terkten su açma/kapama, sayaç değişimi, mühürleme ve kaçak denetim gibi saha faaliyetlerinde çalışan işçilerin yıllık izin ve rapor almaları gibi durumlarda iş emirlerinin beklenilen sürede gerçekleştirilemediği ve bu sebeple fazla mesai yaptırıldığı, toplam 905 bin 963 aboneye ait iletişim ve aboneliklere ait bilgilerin güncel olmadığı, MESKİ Personel AŞ’den doğrudan hizmet alımı yoluyla temin edilen personelin saha çalışmalarında beklenen performansı sergileyemediği, Mersin ilinde yaz nüfusu artışı nedeniyle iş yükünün dönemsel olarak artığı ve sonrasında azaldığı ve bu nedenle de MESKİ Personel AŞ üzerinden personel temini halinde yılın bir çok zamanında anılan personelin atıl kalma riskinin ortaya çıkacağı, personel ihtiyacının hizmet alımı yoluyla yükleniciye yaptırılmasında kamu yararı olduğuna ilişkin gerekçe raporu düzenlenmiştir.

Raporda ayrıca, halihazırda doğrudan hizmet alımı yoluyla MESKİ Personel AŞ’den temin edilen personelin abone hizmetleri kapsamında büro iş ve işlemlerinde ve sahada kaçak tespitinde çalıştırılması hizmet alımı ihalesi kapsamında temin edilecek personelin abone bilgi güncellemesi, açma/kapama hizmetleri, sayaç değişimi, tesisat kontrol faaliyetleri ve mühürleme gibi sahaya dönük olan abone işlemlerinin yapılmasında görevlendirilmesinde kamu yararı görüldüğü ifade edilmiştir. Bu gerekçe raporuna istinaden, 02.12.2022 tarihli ve 436 sayılı Yönetim Kurulu Kararıyla abone hizmetlerine ilişkin hizmet alım ihalesi yapılmasına karar verilmiştir.

İşin yaklaşık maliyetinin Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin ‘Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas miktar ve fiyatların tespiti’ başlıklı 8’inci maddesinin 2’nci fıkrasının (ç) bendine göre; ihale konusu işi oluşturan iş kalemlerine ilişkin olarak piyasadan fiyat araştırması kapsamında elde edilen fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle hesaplandığı görülmüştür. Bu yöntemle bulunan yaklaşık maliyet içerisinde yüzde 39’luk kısmının asgari işçilik maliyetinden oluştuğu hesaplanmıştır.

Mevzuatta belirtilen işte çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlenmesi, bu personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanılması, niteliği gereği süreklilik arz etmesi şartları sağlanmasına karşın asgari işçilik maliyetinin yüzde 39 olması nedeniyle personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı kapsamında değerlendirilmemiştir” denildi.

SAYIŞTAY’A GÜNCEL VERİ GÖNDERİLMİYOR

Raporda ayrıca, asgari ücret destek primlerinin hak edişlerden kesilmemesi, akaryakıttan kaynaklı ÖTV fiyat farkı ödemesinde bulunulması, arıtma çamuru nakliyesinde karayollarında taşınabilecek azami ağırlıkların aşılması ve teknik şartnameye aykırılıkların bulunması, arıtma çamuru taşıma ve bertarafı hizmet alımında karayolları mevzuatının izin verdiği azami ağırlığın üzerinde taşıma yapılması, nakliye hizmetinde kullanılan taşıtların tartım işlemlerinin teknik şartnameye aykırı olması, araç takip sistemi kurulmamış taşıtların nakliye hizmetinde kullanılması, yapım işlerinde idare tarafından onaylanmamış alt yüklenicilerin çalıştırılması, kaynak suları kullanım hakkının ihale yapılmaksızın kullandırılması, revize birim fiyat uygulamasına ilişkin hükümlerin tam olarak yerine getirilmemesi, yapım işi ihalelerinde kontrollük hizmetleri için binek araç kiralanması, Sayıştay Denetim Raporunun Genel Kurula sunulmaması, sayıştaya aylık olarak gönderilmesi gereken birleşmiş veriler defterinin düzenli olarak ve zamanında gönderilmemesi bulgularına yer verildi. 

MUHALEFETTEN SERT ELEŞTİRİLER

Meclisin muhalefet üyeleri de rapordaki bulgulara dair MESKİ idaresine eleştirilerde bulundu. AKP Grup Başkanvekili Muhammed Emin Tunçaz, “MESKİ tarafından tahsil edilen çevre temizlik ile ilgili payların Büyükşehir ve ilçe belediyelerin aktarılmadığını tespit etmiş. Su faturalarımıza MESKİ’nin diğer belediyeler adına tahsil ettiği paylar var, 54 milyon TL’yi bulan bir meblağ MESKİ tarafından tahsil edilmiş ancak başta Büyükşehir Belediyesi olmak üzere 13 ilçe belediyemize Akdeniz ve Toroslar hariç aktarım yapılmamış.

Yine; yağmur sularının uzaklaştırılması için yapılan harcamaların da ilgili belediyelerden tahsil edilmediği tespit edilmiş. Buna ilişkin de bu sefer tam tersinden MESKİ, yaptığı hizmet karşılığında belediyelerden alması gereken meblağları almamış. 128 milyon 702 bin TL’yi MESKİ tahsil etmemiş.

Geçen ay ki Büyükşehir Belediyemize ilişkin denetleme raporunda muhalefet şerhi ile dikkat çektiğimiz bir konuydu. Yani gerekli mahsuplaşmaların zamanında yapılmasının hesapların takibi açısından faydalı olacağına ilişkin fikrimizi o zamanda söylemiştik.

Abone hizmetleri ile ilgili de hatalı işlemler bulunduğu genel bir ifade ile belirtilmiş ama bu hususta da hizmet alımı suretiyle yaptırılan sayaç okumalara ilişkin bir takım teknik hizmetlerin usulüne uygun yapılmadığına ilişkin tespitlerde bulunulmuş.

SAYIŞTAY RAPORU GENEL KURULA NEDEN GETİRİLMİYOR?

Sayıştay Denetim Raporunun genel kurula sunulmaması eleştiri konusu oldu. Sayıştay da bunu kendi raporunda tespitler kısmına yazmış. En azından bulgular kısmının burada genel kurula sunulmalı. Bu aynı husus Büyükşehir Belediyemize ilişkin raporlarında aslında sunulmasının gerektiği gibi bir düşünceyi bende uyandırıyor.

Sayıştay’a aylık olarak gönderilmesi gereken verilerin düzenli olarak gönderilmemesine yönelik de eleştiriler var. Sayıştay periyodik denetimlerinin yanı sıra rutin denetimlerinde sürdürüyor. Şubat, Mart ayında hiç gönderilmemiş, Nisan ayındaki veriler Ağustos’ta gönderilmiş gibi bir durum var. Biz hep burada şeffaflıktan, denetime açık olmaktan söz ediyoruz bu denetimin en yetkin kişilerle yapıldığı yer Sayıştay denetimidir.

Gerek MESKİ gerek Büyükşehir olarak bu verilerin Sayıştay’a düzenli olarak aktarılması şeffaflık söylemlerimizi doğrulayacak hususta olacaktır” dedi.

SEÇER: “AYNI EKSİKLİKLERİ YAPMAMAK ADINA ARKADAŞLARIMIZ KENDİLERİNE BİR PAY ÇIKARTACAKLARDIR”

Büyükşehir Belediye Başkanı Vahap Seçer ise “Sayıştay’ın şekil yönünden yaptığı tespitleri bir uyarı bir öneri olarak alıp önümüzdeki süreçte aynı eksiklikleri yapmamak adına arkadaşlarımız kendilerine bir pay çıkartacaklardır. Burada yalnız bu tespitlerin birkaç maddesi ile ilgili benim de bir değerlendirme yapmam gerekiyor.

Çevre temizlik paylarının zamanında ödenmemesi buna karşılık yağmur suyu ücretlerinin karşılıklı tahsil edilememesi bir sorun.

İlçe belediye başkanları yağmur suyu sistemlerinin ilçe belediyesi sınırlarında olan çalışmalarının kendilerine rücu etme gerekliliğini biz Sayıştay raporları ile farkına vardık ve bunu kendilerine bildirdik. Bazı ilçe belediyeler mahkemeye gitti ama reddedildi. Biz yapıcı bir öneri olarak mahsupları zamanında yapın dediniz ama Büyükşehir, MESKİ ve ilçe belediyeleri olara hesapları düzene koymaya çalışıyoruz.

Bu bize yapılan uyarılardan kurtulmak için ‘bakın alacak verecek mahsuplaşılmış, 462 milyon Büyükşehir’in alacağı var ilçe belediyeden’.

“SAYIŞTAY UYARINCA ÖĞRENDİK, SÜPRİZ OLDU”

Tahrip bedelleri, yağmur suyu sistemleri misli misli alacak çıkartıyor karşımıza, yarım milyara yakın alacağımız söz konusu. Biz de, alacağınız da halkın parası, vereceğiniz de, biz bunları sıfırlayalım. Belediyelerin elinde gayrimenkuller var, bunları mahsup yöntemine gidelim, biz satın alalım, bu borçlar olmasın’ dedik. Bana da sürpriz oldu, biz de bilmiyorduk, Sayıştay bu raporu düzenleyince bunları ilçe belediyesinin ödemesi gerektiğini gördük.

İlçe belediyeleri de itiraz ediyor haklıdır ama o zaman bundan sonraki yatırımlarda biz kimseyi sık boğaz etmiyoruz ama fatura kesebileceğimizi söylüyoruz. Belediye başkanlarının ellerinde gayrimenkuller var, bu sorunu çözebiliriz.

Sayıştay raporları ile ilgili biz belki de bir sunum yapmıyoruz ama bu fırsatı size veriyoruz. Söz alın, eleştiri getirmeniz gereken konulara eleştiri getirin, bunlara behis getirmiyoruz.

Yapıcı tenkitleriniz için teşekkür ederiz. Önümüzdeki yılın Sayıştay raporunda bu tür tespitleri görmeyeceğiz, ben de öyle umut ediyorum” dedi.